Ο Σπύρος Μανέτας και η Νικολέτα Σπυρίδου πριν δέκα χρόνια αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τα βόρεια προάστια της Αθήνας και να αναζητήσουν τον δικό τους παράδεισο. Τα τρία στοιχεία που διάλεξαν ήταν: Αυτάρκεια, βιοκαλλιέργεια, φύση. Όταν είδα στο facebook τις φωτογραφίες από το καπνιστήριο που έφτιαξε ο Σπύρος με τα χέρια του για την παραγωγή καπνιστού μπέικον, αποφάσισα ότι πρέπει να τους επισκεφτώ. Ζήλεψα την αυτάρκειά τους, πρώτα από όλα, το πώς θα μάθουν να ζουν τα δύο τους παιδιά σε ιδανική αρμονία με τη γη και τη φύση και το πόσο παραμένουν οι δύο τους ερωτευμένοι και συνεχώς αναζωογονημένοι. Χωρίς να παραβλέπουν και το οικονομικό σκέλος της υπόθεσης που λέγεται φυτική και ζωική παραγωγή με σεβασμό στη φύση, αφού η Νικολέτα έχει κάνει και αίτηση να μπει στο πρόγραμμα Νέων Αγροτών που "τρέχει" από τις 12 Νοεμβρίου και θα της δώσει τη δυνατότητα να εξελίξει το οικογενειακό αγρόκτημα σε μία πρότυπη, επισκέψιμη οικοτεχνία.
Πέτρος Αλεξανδρής: Είμαστε λίγο πιο έξω από το Καλοχώρι-Παντείχι του δήμου Χαλκιδέων. Πριν πόσα χρόνια ήρθατε εδώ;
Σπύρος Μανέτας: Πριν περίπου 10 χρόνια. Ήρθαμε να μείνουμε μόνιμα. Εγώ ήμουν τεχνικός στα βόρεια προάστια, υδραυλικός-ηλεκτρολόγος.
Νικολέτα Σπυρίδου: Εγώ κοινωνική λειτουργός. Δεν έχουμε κάποια σχέση με την περιοχή. Ήρθαμε εδώ όταν είδαμε μία πινακίδα στον Άγιο Στέφανο που έγραφε «πωλούνται αγροτεμάχια». Ψάχναμε να βρούμε ένα μέρος, για να ξεκινήσουμε το όνειρό μας.
Σπύρος Μανέτας: Γνωριστήκαμε σε μια χορευτική ομάδα και το κοινό μας όνειρο μας ένωσε. Συντροφέψαμε και ξεκινήσαμε ψάχνοντας να βρούμε μια έκταση να κάνουμε τις παραγωγές μας. Έτσι ξεκινήσαμε. Ήταν πολύ ακριβά προς τα βόρεια της Αθήνας, ήρθαμε σε αυτή την περιοχή, είδαμε ότι έχει ρεύμα, νερό, σχετικά εύφορο έδαφος. Είδαμε ότι ο τόπος εδώ παράγει.
Νικολέτα Σπυρίδου: Βέβαια, το συγκεκριμένο κτήμα δεν είχε απολύτως τίποτα. Ήταν ένα σταροχώραφο. Δεν είχε δέντρα, δεν είχε σπίτι και τα κάναμε όλα από την αρχή. Το πρώτο πράγμα που βάλαμε ήταν τα δέντρα.
Σπύρος Μανέτας: Κι εκεί νιώσαμε το πρώτο σοκ. Αγοράσαμε κάποια δενδρύλλια, ανοίξαμε τους λάκκους για να τα φυτέψουμε. Διαπίστωσα ότι δεν υπάρχει ούτε ένα έμβιο ον, ούτε σκουλήκι. Από την κακή χρήση της γης, από τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα, δεν υπήρχε τίποτα. Θεωρούσα αυτονόητο ότι θα έχει σκουλήκια και μικροοργανισμούς. Ήταν νεκρό το έδαφος. Με διάφορες πρακτικές, σιγά-σιγά, βάζοντας πολλά οργανικά στοιχεία, χρησιμοποιήσαμε την οργανική ύλη των ζώων, μας βοήθησαν πολύ γρήγορα, να εξελίξουμε το μέρος, να γίνει εύφορο, καρποφόρο.
Π.Α.: Πρώτα βάλατε τα οπωροφόρα, λίγο απ’ όλα τα είδη, και έναν φυτοφράχτη από δέντρα.
Σπύρος Μανέτας: Ναι. Δεν κάναμε μονοκαλλιέργεια. Τεστάραμε το μέρος. Τι αντέχει, τι μπορεί να προχωρήσει; Αποδεχτήκαμε το γεγονός ότι δεν θα φάμε ακτινίδια, φουντούκια, φιστίκια ή αβοκάντο. Εσπεριδοειδή με δυσκολία ευδοκιμούν και το προσπαθούμε με πολλή οργανική ύλη.
Π.Α.: Πώς επιλέξατε τα ζώα;
Σπύρος Μανέτας: Τα επιλέξαμε με βάση του τι θέλαμε. Θέλαμε το γάλα, τα αυγά, το κρέας.
Π.Α.: Ήταν καθαρά θέμα αυτάρκειας.
Σπύρος Μανέτας: Ναι, ακριβώς. Ο δείκτης είναι η αυτάρκεια. Από κει και ύστερα, καταναλώνοντας κάποια προϊόντα και αφού είδαμε ότι μας μένουν κάποιες ποσότητες, μπορέσαμε να δώσουμε το περίσσευμα αυτών των προϊόντων. Επιλέξαμε μια πολύ σπάνια ράτσα σκύλου, που προσπαθεί να αναδειχτεί, να επιβιώσει. Είναι οι αλωπεκίδες. Συμμετέχουμε σε μια προσπάθεια διαιώνισης και αναπαραγωγής αυτού του είδους. Από παραγωγικά ζώα προσπαθήσαμε να επιλέξουμε αυτόχθονες φυλές, τον μαύρο χοίρο, διάφορες ράτσες από μοσχάρια, γίδια, πρόβατα, κουνέλια, κότες, χήνες, λίγο απ’ όλα.
Πέρα από την αυτάρκεια που έχουμε εμείς, πάνω από 80%, παράγουμε και πάνω από το 80% των τροφών για τα ζώα μας. Με βιοκαλλιέργεια πάλι. Το περίσσευμα της φυτικής και ζωικής παραγωγής καταλήγει στα πιάτα φίλων και οικογενειών που συναναστρέφονται με το αγρόκτημά μας.
Βλέποντας τη φύση, προσπαθούμε να εναρμονιστούμε με αυτόν τον αέναο κύκλο της ζωικής και φυτικής παραγωγής. Το ένα συμπληρώνει το άλλο. Τα ζώα μας βοήθησαν απίστευτα σε ένα μη γόνιμο μέρος, σε ένα μέρος που είχε κακοποιηθεί, να μας δώσουν τη δυνατότητα της οργανικής ύλης, της κοπριάς, για να μπορέσουμε να έχουμε εύρωστα φυτά, με ισχυρό ανοσοποιητικό, έτσι ώστε να μη χρειαζόμαστε ούτε χημικά, ούτε λιπάσματα. Με γνώμονα να μοιραστούμε το φαΐ μας με ένα σκουλήκι, με μια κάμπια.
Π.Α.: Κι η απαίτηση σας, από ό,τι κατάλαβα, από αυτά τα φυτά δεν είναι να παράγουν εντατικά.
Σπύρος Μανέτας: Ναι, δεν τα πιέζουμε πολύ. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε κι έναν ενδημισμό στα φυτά μας. Παίρνοντας παραδοσιακούς σπόρους, που ήδη είχαν τον ενδημισμό, για παράδειγμα η κόκκινη γλυκιά πιπεριά που χρησιμοποιούμε. Εδώ και 7 χρόνια που την καλλιεργούμε στο κτήμα μας, αποκτά έναν δικό της ενδημισμό στο κλίμα, στο έδαφος, στο νερό και στη συμπεριφορά. Οπότε αυτό μας δίνει ένα εύρωστο φυτό προσαρμοσμένο σχεδόν απόλυτα στο μέρος μας, στα παράσιτα, τα μικρόβια, τους μύκητες και τα έντομα. Αυτό ισχύει για την ντομάτα, το πεπόνι, το καρπούζι, το κολοκύθι, ισχύει για πολλά φυτά.
Για τα περισσότερα από αυτά είναι δύσκολο να βρεις σπόρο. Είναι δύσκολο να βρεις σπόρο κρεμμυδιού και να το διαιωνίσεις. Παραδοσιακά σκόρδα της ελληνικής υπαίθρου, είναι πολύ δύσκολο να βρεις. Κάναμε μεγάλο αγώνα να βρούμε αυτούς τους σπόρους και με χαρά τους προσφέρουμε, δεν τους πουλάμε.
Π.Α.: Έχετε συνεργαστεί με κάποια από τις οργανώσεις διατήρησης παραδοσιακών σπόρων;
Σπύρος Μανέτας: Ναι, με το Πελίτι. Έχουμε συμμετάσχει σε οικογιορτές, σε δράσεις που αφορούν τη συλλογή και τη διάθεση των παραδοσιακών σπόρων. Καταφέραμε να στείλουμε σπόρους στη Συρία. Υπάρχουν κι άλλες ομάδες. Στην Αθήνα, στη Χαλκίδα. Η Αυλή του Κηπουρού. Προσφέρουμε σπόρους και κάνουμε δωρεάν σεμινάρια, σχετικά με το ό,τι γνωρίσαμε εμείς εδώ. Κάναμε μία εξωστρεφή κίνηση. Φύγαμε από το εγώ μας, από τη βόλεψή μας. Αποτύχαμε πολλές φορές και όμως καταφέραμε να κάνουμε πράγματα, που για μας είναι απόκτημα, είναι ο πλούτος μας. Κάτι που μας εδραιώνει στον χώρο εδώ και μας δίνει δύναμη να συνεχίζουμε. Είναι δύσκολη δουλειά, μαθαίνουμε διαρκώς, δεν σταματάει κι αυτό είναι η γοητεία του. Έχουμε ερωτική διάθεση απέναντι σε όλο αυτό και ο ερωτισμός είναι αυτό που μας κρατά ζωντανούς. Να δουλεύουμε 24 ώρες μαζί, να έχουμε και τα παιδιά από κοντά, να χαιρόμαστε που τρώνε από τα προϊόντα της γης μας. Όλο αυτό μας δίνει απόλυτη χαρά και μια πληρότητα. Αφουγκραζόμαστε τη φύση, τις ανάγκες της. Συμμετέχουμε σε προγράμματα καθαρισμού της περιοχής.
Π.Α.: Έχετε στόχο στο μέλλον να πουλάτε τα προϊόντα σας;
Σπύρος Μανέτας: Ναι, ήδη το κάνουμε, αλλά με έναν συνεργατικό τρόπο. Τα προϊόντα μας επαρκούν, πουλώντας τα, για να ζήσουμε. Όχι με λούσα και παντεσπάνι, απλά, για το ψωμί μας. Έχουμε περισσότερα ζώα και κηπευτικά από όσα χρειαζόμαστε. Οπότε το περίσσευμα αυτών διατίθεται νωπό ή μεταποιημένο (σάλτσες, μαρμελάδες, ζυμαρικά, τυριά, μπέικον κ.λπ.) σε οικογένειες που έρχονται εδώ και παίρνουν τα προϊόντα μας, συνεισφέροντας στα έξοδα του κτήματος. Μέχρι τώρα τι κάνουμε; Κάποιες οικογένειες επενδύουν στο κτήμα και όποτε έχουμε συγκομιδή, λαμβάνουν ένα μέρος της παραγωγής. Συμμετέχουν στη διαδικασία και στη γνώση.
Νικολέτα Σπυρίδου: Έχω κάνει τα χαρτιά μου ως νέα αγρότισσα, μπήκα μόλις τώρα και στο Μητρώο Αγροτών. Έτσι, θα έχω τη δυνατότητα να κόψω τιμολόγια πώλησης. Το πρόγραμμα θα μας εξασφαλίσει κι έναν κωδικό μεταποίησης, ώστε να μετατραπούμε σε οικοτεχνία.
Σπύρος Μανέτας: Δεν περιμένουμε το πρόγραμμα για να ζήσουμε. Ήδη αυτή τη στιγμή που μιλάμε η Νικολέτα είναι αγρότισσα ειδικού καθεστώτος. Είναι ήδη νόμιμη, με δήλωση ΟΣΔΕ και ό,τι χαρτιά χρειάζεται. Αν μπει και στο πρόγραμμα, θα είναι ακόμα καλύτερα για μας.
Αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι να πάρουμε κωδικό μεταποίησης και να μπούμε στο ράφι.
Να μπορούμε να πάρουμε ένα ξηραντήριο, να βάλουμε σύκα, σταφίδες, ντομάτες και να τα πουλήσουμε, συσκευασμένα.
Π.Α.: Πώς θα διαφοροποιηθείτε από τα άλλα προϊόντα στο ράφι;
Νικολέτα Σπυρίδου: Δεν είμαστε το ίδιο εξ αρχής. Τα τυριά του εμπορίου έχουν μια σταθερή απόδοση. Εδώ δεν ισχύει το ίδιο. Μιλάμε για ένα φυσικό προϊόν που αλλάζει ανάλογα με την εποχή, την πρώτη ύλη, το κλίμα και άλλα πολλά. Επιτελείται άλλη διεργασία. Κάνουμε το φυσικό τυρί, όπως το κάνει κάποιος σπίτι του. Σε όλα.
Π.Α.: Και το μπέικον ξεκίνησε ως πειραματισμός;
Σπύρος Μανέτας: Ναι, μπέικον κάνουμε πολλά χρόνια. Αλλά το καπνιστήριο τώρα το φτιάξαμε. Ξεκινήσαμε με το φούρνο του σπιτιού. Ψήναμε το κρέας δέκα ώρες στον φούρνο μέχρι 100 βαθμούς, με τα αρωματικά του. Μαγειρεύεται πάρα πολύ αργά, κρατώντας όλη την υγρασία και τη νοστιμιά. Έπειτα το παίρναμε και κάναμε μία ώρα κάπνισμα με βότανα, λουίζα, τσάι, θυμάρι, κλαριά και φύλλα συκιάς, αρμπαρόριζα. Πειραματιστήκαμε. Είδαμε τι έχει στην περιοχή, κλαδιά ελιάς, σκίνου.
Π.Α.: Το καπνιστήριο που βλέπουμε εδώ είναι η τελική φάση;
Σπύρος Μανέτας: Ναι, είναι η τελική φάση. Αποφασίσαμε πώς θα το κάνουμε, ανάλογα και με την εποχή. Προσαρμοζόμαστε στα δώρα της εποχής. Επιλέξαμε ανάλογα την εποχή τα στοιχεία που προσδίδουν στο κρέας μια λεπτή γεύση, χωρίς να το καλύπτουν, το σέβονται. Καπνίζουμε και τυριά, όχι μόνο κρέας.
Το καπνιστήριο είναι ξύλινο, από ξύλο ευκάλυπτου, όλο φτιαγμένο στο χέρι. Τώρα το σιγανό ψήσιμο γίνεται κατευθείαν στο καπνιστήριο και ταυτόχρονα, φυσικά, το κάπνισμα. Το κάπνισμα προστατεύει το κρέας από το τάγγισμα. Ειδικά το χοιρινό ταγγίζει. Ενώ με το κάπνισμα συντηρείται. Στο τέλος προσθέτουμε μόνο το πιπέρι. Μένει χωρίς καπνό μια μέρα το κρέας, στεγνώνει και στη συνέχεια το συσκευάζουμε σε κενό αέρος.
Π.Α.: Το θέμα των εργατικών χεριών πώς το καλύπτετε;
Σπύρος Μανέτας: Συμμετέχουμε σε δύο προγράμματα εθελοντών. Έρχονται άνθρωποι από όλο τον κόσμο.
Π.Α.: Από πότε το ξεκινήσατε αυτό;
Σπύρος Μανέτας: Ο εθελοντισμός είναι αναπόσπαστο μέρος του κτήματος. Ξεκίνησε από την πρώτη μέρα. Με φίλους και γνωστούς που έρχονταν και βοηθούσαν. Αργότερα το κάναμε πιο συστηματικά. Γιατί μεγάλωσαν και οι εργασίες. Πριν δύο χρόνια έφτιαξα έναν αυτόνομο ξενώνα, που μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι 3 άτομα.
Νικολέτα Σπυρίδου: Οι άνθρωποι που έρχονται θέλουν να γνωρίσουν πώς ζούμε, πώς έχουμε επιτύχει, μήπως το κάνουν και οι ίδιοι, προσφέροντας σε μας ώρες εργασίας κι εμείς τους παρέχουμε πολιτισμική ανταλλαγή, στέγη, φαγητό, τουρισμό στις γύρω περιοχές με πολύ χαμηλό μπάτζετ. Έρχονται από όλο τον κόσμο. Από την Ελλάδα έχουμε μόνο δύο αιτήσεις.
Ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής έχουμε φιλοξενήσει μέχρι 3 άτομα. Πρώτα συζητάμε μαζί τους, επικοινωνούμε μέσω ίντερνετ, και τους δεχόμαστε στη συνέχεια. Ο εθελοντισμός κρατάει ζωντανές αυτές τις προσπάθειες στον ελληνικό χώρο. Έρχονται να μάθουν τη βιοκαλλιέργεια, τη διατήρηση σπόρων, λίγο από χορό, λίγο από μουσικά όργανα.
Σπύρος Μανέτας: Τα τομάρια από τα ζώα τα αξιοποιούμε, π.χ. για την παρασκευή γκάιντας. Με ειδική διαδικασία. Τα δίνουμε δωρεάν, για να συνεχίσει η παράδοση αυτών των ιδιαίτερων μουσικών οργάνων. Κι αυτό είναι ένα κομμάτι που μας ευχαριστεί πολύ.
Π.Α.: Είναι επισκέψιμο το αγρόκτημα;
Νικολέτα Σπυρίδου: Ήδη έχουν ενδιαφερθεί πολλά σχολεία, βλέποντας τη σελίδα στο Facebook. Μας ζητούν να έρθουν τα παιδιά, σε εποχές που να μπορούμε να τους δείξουμε κάποιες εργασίες στο αγρόκτημα, να μάθουν για τη σπορά, να τους εξηγήσουμε τον κύκλο της φυτικής και της ζωικής παραγωγής, με απλό τρόπο. Να τα φέρουμε σε επαφή με τη φύση και με τη γη. Έρχονται κυρίως από την Εύβοια. Θέλουν και από την Αττική να έρθουν, αλλά προς το παρόν η κατάσταση με τον κορωνοϊό τα εμποδίζει. Έχουν περιοριστεί και οι εκδηλώσεις και τα σεμινάρια που κάναμε, δυστυχώς. Κάνουμε δωρεάν σεμινάρια 3-4 ωρών και όταν τελειώνει, ακολουθεί μουσική βραδιά, με φαγητό, ποτό, χορό. Δρώμενα για το πάτημα του σταφυλιού, για την ελιά, για τη σπορά κ.ά.
Σπύρος Μανέτας: Γιορτάζουμε ανάλογα την εποχή, με ένα δρώμενο που πάντα έχει χορευτικό, μουσικό μέρος και επικοινωνία, αυτό το μοίρασμα που θέλουμε. Αυτή την εξωστρέφεια που έχουμε ανάγκη όλοι μας.
Στιγμιότυπο από γιορτή για το πάτημα του σταφυλιού το 2019.Π.Α.: Βλέπω έναν εθελοντή εδώ. Πώς τον λένε;
Νικολέτα Σπυρίδου: Είναι ο Ντομινίκ. Έχει έρθει με το ποδήλατο του από τη Γερμανία. Θα μείνει εδώ περίπου δύο μήνες και θα μας βοηθήσει. Θέλει να έρθει και η οικογένεια του τώρα, κοντά στα Χριστούγεννα. Θέλαν να γνωρίσουν το κτήμα μας.
Σπύρος Μανέτας: Βιώνουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις για μας. Δεν ήταν η δουλειά μας. Εξελισσόμαστε σε αυτό. Αφουγκραστήκανε τις ανάγκες της μάνας γης, της τροφού, που μας δίνει, μας εδραιώνει, μας ενταφιάζει, μας γεννά. Την έχουμε κακοποιήσει, τη μεταχειριζόμαστε με τον χειρότερο τρόπο, ως ένα θηλυκό που βιάζεται διαρκώς.
Νικολέτα Σπυρίδου: Δεν γίνεται να έχεις ντομάτα τον χειμώνα. Εμείς εδώ περιμένουμε. Να έρθει το καλοκαίρι.
Σπύρος Μανέτας: Χαίρομαι για την ύπαρξη διαφόρων διατροφικών τάσεων που υπάρχουν. Βιγκανισμός κ.ά. Χαίρομαι που υπάρχει αυτή η έρευνα, το ξεκούνημα. Βλέπω, όμως, ότι υπάρχει και πολύς αποπροσανατολισμός. Οι άνθρωποι αυτοί δέχονται να καταναλώσουν ένα φυτικό προϊόν, το οποίο όμως μπορεί να έχει κάνει μια τεράστια ζημιά στα ενδημικά είδη, σε διάφορα έμβια όντα, που εξαφανίζονται εξαιτίας της εντατικής φυτικής παραγωγής. Με τεράστιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Και ο καταναλωτής αυτών των προϊόντων νομίζει ότι κάνει καλό στη φύση. Ότι έχει συνείδηση, παίρνοντας γάλα αμυγδάλου ή καρύδας από τη Βενεζουέλα. Δεν κάνω καλό στον πλανήτη έτσι.
Π.Α.: Η διαφωνία σας μέχρι πού φτάνει;
Σπύρος Μανέτας: Έχουμε μία ήπια διαφωνία και κάνουμε συζήτηση με ανοιχτόμυαλους ανθρώπους. Που κάθονται να μας ακούσουν και έχουν ανοιχτά αυτιά, όπως κι εμείς. Όμως αυτό που διαπιστώνω είναι ότι το κράτος θα καταφέρει να κλείσει πρώτα εμένα, όχι τις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Είμαι σχεδόν 50 χρονών. Βλέπω πώς εξελίχθηκε η φυτική και η ζωική παραγωγή από όταν ήμουν παιδί. Έχω δει εικόνες, αντιβιοτικά, ορμόνες, τους σάκους με τα φάρμακα δίπλα στα σιτηρέσια, τα έχω δει από κοντά. Μιλάμε για κτηνοτρόφους μικρής όχλησης, που όμως βιάζουν τα ζώα.
Π.Α.: Το μοντέλο που έχετε αναπτύξει εδώ θέλετε να επεκταθεί φαντάζομαι.
Σπύρος Μανέτας: Εδώ ανάψαμε μία λαμπάδα. Που ενδεχομένως έχει και ημερομηνία λήξης. Δεν ξέρω αν τα παιδιά μας θα συνεχίσουν το έργο μας. Έχουμε όμως έναν άνθρωπο, φίλο μας, που ήρθε και αγόρασε δίπλα ένα κτήμα. Προσπαθεί να κάνει ακριβώς αυτό που κάνουμε κι εμείς. Μας αντιγράφει και μας βοηθάει ταυτόχρονα να επεκτείνουμε το μοντέλο αυτό. Ο χρόνος θα δείξει.
Π.Α.: Φοβάσαι ότι θα σε κλείσει το κράτος πριν προλάβεις να δείξεις και σε άλλον κόσμο τα οφέλη αυτού του είδους της φυτικής και ζωικής παραγωγής;
Σπύρος Μανέτας: Κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μεταλαμπαδεύσουμε όσα γνωρίζουμε, για να υπάρξει η γνώση ότι αυτό μπορεί να αποτελέσει και εργασία. Όχι απλά ένα χόμπι.
Π.Α.: Στην Βόρεια Ευρώπη ήδη έχει ξεκινήσει να αποδίδει αυτό το μοντέλο και να έχει υποστηρικτές.
Σπύρος Μανέτας: Σαφώς, στην Ευρώπη έχει κάποιος ένα μικρό σφαγείο, οικιακής χρήσης, για να σφάξει τα ζώα του. Εδώ δεν επιτρέπεται. Ευτυχώς ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ευτυχώς υπάρχουν οι νόμοι της Ευρώπης.
Να σου πω τι έκανε ένας καλλιεργητής εδώ στην περιοχή; Χρησιμοποίησε πλαστικά εδαφοκάλυψης, χρησιμοποίησε λιπάσματα και φυτοφάρμακα, για να παράγει καρπούζια. Το νάιλον της εδαφοκάλυψης, αφού τελείωσε η καλλιέργεια, το ενταφίασε μέσα στο χώμα. Τις συσκευασίες από τα φυτοφάρμακα, δεν θα τις δεις στα σκουπίδια του χωριού. Τις πετάνε δεξιά κι αριστερά. Κάθε 27 του μηνός, μέρα γέννησης του μικρού μας, μαζεύουμε σκουπίδια. Και τώρα ετοιμάζουμε μια εθελοντική ομάδα να μαζεύουμε τα σκουπίδια της περιοχής. Σε απόσταση 150 μέτρων μαζέψαμε 4 τσουβάλια μεγάλα σκουπίδια!
Τα παιδιά από το εξωτερικό μας κοιτούν με απορία, γιατί υπάρχουν όλα αυτά τα σκουπίδια παντού; Τα πετάνε στις άκρες των δρόμων, στα ρέματα, όπου να ‘ναι.
Δεν σέβονται τον γείτονα, τη γη, τα ενδημικά είδη.
Δεν υπάρχουν σχόλια